Rococo Loco! De stijl van Louis XV en Madame de Pompadour

Vorige week hebben we gekeken Louis XIV's overdreven barokstijl - laten we deze week eens kijken naar de uitbundige rondingen en sierlijke sensualiteit van de Louis XV-stijl, ook bekend als Rococo. Dit tijdperk werd bepaald door comfort, luxe en door Madame de Pompadour, de beroemdste minnares van Louis XV (afbeelding 1).

Louis XIV stierf in 1715, toen zijn achterkleinzoon Louis XV (afbeelding 2) slechts 5 jaar oud was. Tot de nieuwe koning 13 werd, leidde een regent (zijn oom, de duc d'Orleans) de regering. De regent verplaatste het Franse hof terug naar Parijs vanuit Versailles. Terwijl de aristocraten zich verspreidden naar hun huizen in de stad, reageerden ze tegen de onderdrukkende grootsheid van hun vroeger leven in Versailles door kleinere, intiemere ruimtes in hun huizen te creëren en in de nieuwe rococo te decoreren stijl.

De Rococo-stijl wordt bepaald door S- en C-curven en asymmetrie (afbeelding 3). Wand- en plafonddecoratie bevatten vaak kleurrijke, grillige ontwerpen (afbeelding 4) en spiegels gespeeld met de perceptie van positieve en negatieve ruimtes (afbeelding 5). Stoelen en banken zijn nu ontworpen voor comfort, met meer demping (afbeelding 6) en verfijnde bekleding die voor verschillende seizoenen kan worden vervangen (afbeelding 7). Meubels waren sterk verguld en bevatten vaak exotische elementen zoals fineer van Japanse lak of Chinoiserie-motieven (afbeelding 8).

Waar Versailles vol was van rechte hoeken en rechte lijnen, de fysieke manifestatie van de absolute macht van de Zonnekoning over de zijne hovelingen, het nieuwe decor was vol golvende rondingen en comfortabele banken (afbeelding 9), ter bevordering van intimiteit, gesprek, zelfs amour. Het centrum van de samenleving was niet langer de Spiegelzaal van Versailles, maar de salons van Parijs (onderscheiden van de Salon van Parijs), waar filosofen en kunstenaars zich zouden verzamelen in de huizen van intelligente en sociaal ambitieuze edellieden voor eten, discussie en aangenaam debat (afbeelding 10). Zelfs nadat Louis XV het hof terug naar Versailles in 1722 had verplaatst, het gevoel van decentralisatie en er bleef intimiteit, waarbij de koning zelf kleine appartementen verkoos boven de grote formele appartementen van het verleden.

Louis trouwde in 1725 met de Poolse prinses Maria Leszczynska, en de twee kregen verbazingwekkend veel kinderen (serieus, 11 kinderen in 10 jaar - ik zou kijken dat realityshow). De vrouwisering van Louis XV was een van de bepalende kenmerken van zijn persoonlijke leven - en zijn politieke leven, omdat het wijdverbreide afkeuring uitlokte. Hij had minnares na minnares, inclusief drie zussen op een rij (ik zou kijken dat realityshow, laten we eerlijk zijn). Zijn beroemdste minnares was Madame de Pompadour, die ook de beroemdste beschermheer van de Rococo-stijl is (afbeelding 1).

Een gewone, Pompadour werd geboren als Jeanne-Antoinette Poisson in een rijke familie. Mooi en intelligent, ze was de gastheer van haar eigen salon toen Louis een ontmoeting met haar regelde in 1745 op een bal in Versailles (hij was vermomd als een taxusboom - lang verhaal), en de twee vielen waanzinnig in liefde. Rond 1750 hield hun relatie helemaal op seksueel te zijn (ze was behoorlijk broos en ziekelijk) maar zij bleef in Versailles wonen als de officiële minnares, een partner van hart en geest, zo niet tussen de vellen.

Madame de Pompadour omarmde, net als andere modieuze mensen, de Rococo-stijl, die inmiddels al enkele decennia bloeit. Ze was een groot beschermheer van kunstenaars en ambachtslieden van die tijd, en gaf de voorkeur aan schilders zoals Francois Boucher (afbeelding 1) en meubelmakers zoals Jean-François Oeben (afbeelding 11). Ze was ook grotendeels verantwoordelijk voor de ondersteuning door de koning van de porseleinfabriek van Sèvres (afbeelding 12), die nog steeds bestaat. Hoewel ze wordt geïdentificeerd met de Rococo-stijl, was ze aan het hof in een tijd van stilistische overgang van de Rococo naar een meer sobere neoklassiek. Je kunt dit zien in meubels uit 1760 waarvan de rondingen minder uitbundig zijn en vormen meer symmetrisch vormen. Pompadour gaf de neoklassieke Petit Trianon van architect Ange-Jacques Gabriel (afbeelding 13) de opdracht als een intiem toevluchtsoord voor de koning en zichzelf aan de rand van het park van Versailles. Ze stierf aan tuberculose in 1764, voordat het kasteel werd voltooid (het was genoten door de volgende en laatste minnares van Louis XV, Madame du Barry).

Louis XV leefde nog tien jaar. Zijn populariteit, samen met de algehele populariteit van de monarchie (om vele redenen) bleef dalen tot zijn dood in 1774. Hij werd opgevolgd door zijn kleinzoon, Louis XVI, die wordt geassocieerd met de neoklassieke stijl die we volgende week zullen verkennen.

Tegenwoordig zien we sporen van de Louis XV-stijl in veel moderne interieurs, wat vrouwelijke rondingen en een gevoel van comfortabele elegantie toevoegt (afbeeldingen 14 en 15). Dit vind ik leuk neo-Rococo spiegel van Anthropologie, en hier is een mooie stoel van Pottery Barn met veel rondingen in Louis XV-stijl.

bronnen: Voor meer informatie over de salons, Dena Goodman's The Republic of Letters: A Cultural History of the French Enlightenment is een wetenschappelijke maar fascinerende studie;
Bekijk de beroemde en leuke biografie van Nancy Mitford van Madame de Pompadour;
De gevaarlijke betrekkingen tentoonstellingscatalogus is van de fantastische show van 2004 in de Metropolitan Museum of Art, en het is zo prachtig en prachtig geschreven;
Bezoek de musea om meer Franse meubels uit het Rococo-tijdperk te zien: er zijn verbazingwekkende stukken in de leerde kennen en de Frick-collectie onder andere in New York.
Afbeeldingen: 1 François Boucher, Madame de Pompadour, 1756, aan de Alte PinakothekMünchen. Let op de Rococo-meubels die om haar heen zijn afgebeeld; de inkt, pluim en boeken identificeren haar als een vrouw van letters; 2 Alexis Simon Belle, Louis XV, in de Versailles verzameling; 3 Ontwerp voor een tafel door Juste-Aurèle Meissonier, c. 1730; 4 Detail van een geschilderd plafond van het hotel de Verrüe, het beroemde modieuze huis in Parijs van de gravin de Verrüe, toegeschreven aan Claude III Audran, een gerenommeerde decoratieve schilder, c. 1720; 5 Interieur van Amalienburg, een jachthuis gebouwd op het terrein van het Nymphenburg-paleis in München, Duitsland, voor de heilige Romeinse keizer Karel VII en zijn vrouw, Maria Amalia van Oostenrijk, door François de Cuvilliés, 1734-39. De meest uitbundige Rococo-ontwerpen kwamen uit Duitsland. Afbeelding van Nigels Europa op flickr; 6Bergère à oreillesof fauteuil met oren, c. 1760, in de Musée des Arts Décoratifs in Parijs, foto door Anna Hoffman; 7Fauteuil à chassisof Fauteuil met verwijderbare kussens, c. 1730, gestoffeerd in een wandtapijt van Gobelins uit c. 1760, in de Musée des Arts Décoratifs in Parijs, foto door Anna Hoffman; 8 Engelse stoel met chinoiserie-decoratie, in de stijl van een reeks stoelen gemaakt door John Linnell voor Badminton House in de vroege jaren 1750. Deze stoel staat in de Musée des Arts Décoratifs in Parijs, foto door Anna Hoffman; 9Canapé à chassisof bank met afneembare kussens, toegeschreven aan Nicolas Heurtaut, c. 1753, in de Musée des Arts Décoratifs in Parijs, foto door Anna Hoffman; 10 Jean-François de Troy, Een lezing van Molière (C. 1728); 11Mechanische tafel gemaakt voor Madame de Pompadour door Jean-François Oeben, en voltooid na de dood van Oeben door Roger Vandercruse Lacroix (aka RVLC), c. 1761-63, in het Metropolitan Museum of Art, New York; 12 Pot met potdeksel met deksel van de porseleinfabriek van Sèvres, c. 1761. Madame de Pompadour bezat deze vorm. Bij de Getty Center, Los Angeles;13 De Petit Trianon, een klein kasteel aan de rand van het park in Versailles, gebouwd door Ange-Jacques Gabriel voor Louis XV en Madame de Pompadour van 1762-1768, afbeelding uit Tilo 2007 op flickr; 14 Woonkamer ontworpen door Jonathan Berger, uitgelicht in Huis mooi, foto door Francesco Lagnese; 15 Sierlijk rococo-hoofdeinde in een eigentijdse slaapkamer in Huis mooi, foto door James Merrell.